Hans Poelzig. Architekt, nauczyciel, artysta

Hans Poelzig zapisał się w historii niemieckiej architektury jako jeden z czołowych jej przedstawicieli swojego czasu. Współcześni, a zwłaszcza jego uczniowie szanowali go jako pioniera na polu architektury oraz mistrza i wspaniałą osobowość artystyczną. Przywiązywał szczególną wagę do artystycznego charakteru architektury. „Forma symboliczna” znaczyła dla niego więcej niż jakiekolwiek względy funkcjonalne, społeczne, a nawet polityczne.

Wystawa

17.09. - 20.11.2011

Muzeum Górnictwa Węglowego, ul. 3-go Maja 19, Zabrze

Był postacią dominującą na scenie niemieckiej architektury w pierwszej połowie XX wieku. Barwna osobowość, dowcip, temperament oraz wyjątkowy talent pedagogiczny budowały wizerunek tego nieprzeciętnego człowieka. Przejawiał aktywność niemal we wszystkich dziedzinach architektury. Projektował domy prywatne, dzielnice miast, obiekty przemysłowe, teatry, kina, zabudowę targową, stacje radiowe. W schyłkowym okresie Republiki Weimarskiej, będąc jednym z najsłynniejszych architektów, zaprojektował m.in. berlińskie centrum wystawiennicze i budynki I.G. we Frankfurcie nad Menem – główną siedzibę jednego z najpotężniejszych koncernów ówczesnej Europy.

Hans Poelzig pozostawał mistrzem wielu sztuk i mediów. Był interesującym rysownikiem i malarzem, a jego dzieła miały wpływ na późniejszy nurt Action Painting. Zajmował się również teatrem i filmem. Nie stronił od projektowania porcelany, fontann i zatrzasków do drzwi oraz dekoracji do filmów i sztuk. Prestiż, jakim się cieszył, umożliwił mu piastowanie eksponowanych stanowisk: dyrektora Szkoły Sztuki i Sztuk Stosowanych we Wrocławiu (Breslau), architekta miasta Drezna, a w latach 1919–1921 przewodniczącego Deutscher Werkbund, członka zarządu Federacji Niemieckich Architektów, zastępcy dyrektora Akademii Sztuki w Berlinie i profesora Szkoły Technicznej w Berlinie-Charlottenburgu od 1923 roku. Niewiele było projektów i wydarzeń w niemieckiej architekturze i rozwoju niemieckich miast, które realizowano bez zasięgnięcia jego opinii i skorzystania z jego uwag.

Kino Babylon, Berlin, 1927-29; Foto: Architekturmuseum der TU Berlin

W pierwszych dekadach XX wieku Hans Poelzig – obok Petera Behrensa i Theodora Fischera – był jednym z najsłynniejszych niemieckich architektów starszej generacji. Na pewno nie można go zaklasyfikować jako przedstawiciela skrzydła konserwatywnego. Był zaangażowany w awangardowe przedsięwzięcia, jak osiedle Weissenburg w Stuttgarcie, brał udział w międzynarodowych konkursach: na projekt Pałacu Ligi Narodów w Genewie, Pałacu Sowietów w Moskwie i teatru w Charkowie. Trudno wyobrazić sobie historię niemieckiej architektury bez tego mistrza, niełatwo też ocenić znaczenie jego dorobku, który sytuuje się gdzieś pomiędzy historycznym dziedzictwem, modernizmem i monumentalizmem. W okresie III Rzeszy – inaczej niż inni klasyczni niemieccy architekci, którzy wyemigrowali – Hans Poelzig został w Niemczech. Śmierć w 1936 roku przerwała jego próbę znalezienia nowej pracy w Turcji. Jego realizacje zamknęły się w granicach dawnego Cesarstwa Niemieckiego. Artysta nie miał możliwości publikowania, na co mogli sobie pozwolić tworzący i nauczający na emigracji Walter Gropius, Ludwig Mies van der Rohe czy Erich Mendelssohn.

Wystawa prezentuje reprodukcje szkiców, rysunków, planów oraz modele pochodzące ze zbiorów prywatnych, z archiwów i kolekcji z Hamburga, a nade wszystko z muzeum architektury przy Politechnice Berlińskiej. Przykłady głównych dzieł malarskich, które architekt udostępnił tylko raz na wystawę w roku 1919, są reprodukowane w formie fotografii. Fragmenty niemych filmów Golem: jak przyszedł na świat i Zur Chronik von Grieshuus ukazują Poelziga jako scenarzystę filmowego – przybliżając jeden z wielu aspektów jego ogromnego talentu. Seria zdjęć, wykonanych specjalnie na tę wystawę, dokumentuje współczesny stan projektowanych przez niego budynków.

Kurator polskiej edycji wystawy: mgr Jan Jurkiewicz